ශ‍්‍රී ලංකාවේ බි‍්‍රතාන්‍ය පාලන බලය තහවුරුවීම

Tuesday, May 1, 2012

කි‍්‍ර.ව1096-1291 අතර කාලයේ දී තුර්කිවරුන් විසින් කි‍්‍රස්තියානීන්ගේ ශුද්ධ භූමිය වු ජෙරුසලම යටත් කරගැනීමෙන් වල්මත් වු යුරෝපා ප‍්‍රජාව මුස්ලිම් ජාතිකයන් සතු පෙරදිග වෙළඳ ආධිපත්‍ය තහවුරු කර ගැනීමේ අරමුණින් හා1453 දී ඔටෝමන් තුර්කිවරු විසින් පෙරදිග හා යුරෝපය සම්බන්ධ කළ ප‍්‍රධාන වෙළඳ මධ්‍යස්ථායක් වු කොන්ස්තන්තිනෝපලය යටත් කර ගැනීම නිසා තමාට ශුද්ධ භූමියත්,වෙළඳාමේ අධිපත්‍යයත් යළි ලබාගැනීමේ අරමුණින් යුරෝපා ප‍්‍රජාව දේශගවේෂණයේ නියැලෙමින් විකල්ප මුහුදු මාර්ග සොයන්නට විය. මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස පෘතුගාලය,ස්පාඤ්ඤය,ප‍්‍රංශය,එංගලන්තය,ඕලන්ද යන ජාතිකයන් විකල්ප මාර්ග සෙවිමේ දැඩි තරගයක නියෙලීමේ ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස, 15 වන ශතවර්ෂයේ අගභාගය වන විට ක‍්‍රිස්ටොප කොළොම්බස්ගේ මුලිකත්වයෙන් ස්පාඤ්ඤය ජාතිකයන් ඉන්දියාවට යැයි සිතා 1492 ඔක්තෝම්බර් 02 වන දින හිස්පැනියෝලාව (බහමා) වලට පැමිණිමත් සමග අත්ලාන්තික් සාගරය ඔස්සේ යුරොපිකයන් වර්තමාන උතුරු හා දකුණු ඇමරිකානු මහද්වීප ප‍්‍රදේශවලට ප‍්‍රවිශ්ට වී එහි සිය අධිපත්‍ය පතුරවා හරින්නට විය.
. පෘතුගීසි ජාතිකයින් අත්ලාන්තික් සාගරය ඔස්සේ අප‍්‍රිකාව හරහා ඉන්දියන් සාගරයටත්, ඉන්දියාවටත් ප‍්‍රවිෂ්ට විය. 1498 මැයි 20වන දින වස්කෝදගාමාගේ මුලිකත්වයෙන් ඉන්දියාවට ප‍්‍රථම වරට (පෙරදිග) යුරොපා ජාතික කණ්ඩායමක් පැමිණිය හ. ඒ වන විට පෙරදිග ප‍්‍රදේශයේ වෙළඳ බලය තහවුරු කරගෙන සිටියේ මුස්ලිම් වරුන්ය.මෙහිදී පෘතුගීසින් ක‍්‍රමයෙන් ඉන්දියාවේත් 1505 සිට ශි‍්‍ර ලංකාවෙත් වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශවල බලය තහවුරුකර ගනිමින් එම ප‍්‍රදේශ යටත් විජිත බවට පත් කර ගැනීමට පිඹුරුපත් සකස්කරමින් යුද්ධ කරමින් සිය මනෝ රථය මස්ථකාප්ප‍්‍රාත්ත කර ගැනිමට දෑගිලි ගනිමින් කල් ගෙවන වස් 1602 යුරෝපා ජාතිකයන් විසින් හංවඩු ගසනු ලැබු ”මුහුදු මංකොල්ලකාරයන්”නැතහොත් ඕලන්දයන් හෙවත් ලන්දෙසීහු පෙරදිගට ඇදෙමින් ලංකාව නැමැති වෙළඳ පාරාදීසයේ රජවරුන්ගේ සිත්පිත් දිනා ගැනිමට කටයුතු කරන්නට විය. මෙලෙස ලංකාවේ රජවරුන්ට වුවමනා වුයේ තම රාජ්‍යයෙන් පරසතුරා පළවා හැරීමටය. එම නිසා කි‍්‍ර.ව 1638 දී පමණ එවකට උඩරට පාලකයා වු 2 වන රාජසිංහ මහ නිරිදු පෘතුගීසිකාරයන් පළවා හරින්නට බලවත් මුහුදු මංකොල්ලකාරයන්ව ගිවිසුමකින් ලංකාවට වද්දාගෙන අවසානයේ 1658 දී මෙරටින් පරගැති පෘතුගීසියන් පළවාහරිත්ම අනිකා ඕලන්ද කරුවන් මෙරට වෙරළබඩ වෙළඳ ආධිපත්‍ය තහවුරු කරගන්නට විය.

ඉංගි‍්‍රසි පැමිණිම

රජු හරියට හිසේ ඇම්මට කොටිට මාරුකරනවා වගේ පෘතුගිසිකාරයන් පළවාහැරීමට ලන්දේසීන්ගේ උදව් ලබාගෙන නැවතත් පෙරසිටි අගාදයටම ඇදවැටෙන්නට විය.කෙසේ වෙතත් මෙරට 1739 දී ආරම්භ වු නායක්කාර් රාජ්‍ය පෙළපත් රජවරුන් හ ට මහ වහකදුරු වු ලන්දේසීන් කෙලෙස හෝ මෙරටින් පළවා හැරීමට මාන බලමින් සිටින විට පෙරදිගට ඉංග‍්‍රිසින් නැමැති මහාබලවත් ජාතියක් පැමිණ වෙළද සමාගම් පිහිටා ගෙන සිටින බව ක‍්‍රි.ව 1747‐1782 අතර කාලයේ උඩරට පාලකයා වු කිර්ති ශ‍්‍රී රාජසිංහ දැන සිටියේ ය. ඔහු ක‍්‍රි.ව 1760 දී පමණ පෙරදිග ඉංගී‍්‍රසි වෙළද සමාගමට දන්වා සිටියේ මෙරටින් ලන්දේසීන් පළවා හැරීමට ඉඩ ලබා දෙන මෙන්ය. මෙහි ප‍්‍රතිථලයක් ලෙස ක‍්‍රි.ව 1762 දී ලංකාවට ප‍්‍රථම වරට ඉංගී‍්‍රසි දුතයකු පැමිණියේ ය. ඔහු ජොන් ෆයිබස් ය. ඔහු රජු සමග සාකච්ච්ඡා පැවැත් වුවද එය අසාර්ථක විය.
කෙසේ වෙතත් මේ වන විට එනම් 18 වන ශත වර්ෂයයේ අගභාගය වන විට යුරෝපය තුළ සීතල යුද්ධයක සේයාවන් මතු වෙමින් තිබිණි. මේ වන විට පෙරදිග වෙළද බලය ලබා ගෙන සිටි ඕලන්ද ජාතිකයන්ගෙන් හා ඉංගි‍්‍රසි සමග ප‍්‍රබල බල අරගලයක යෙදුන ප‍්‍රංශය කි‍්‍ර.ව 1789 දී ප‍්‍රංශ සමුහාණ්ඩු පිහිටුවා ගෙන පෙරදිග වෙළද බලය යටත් විජිතවල අයිතිය තමන් සතු කර ගැනීමේ අරමුණින් ප‍්‍රංශ හමුදාවන් බල අරගලයක යෙදෙන්නට විය. මෙහි ප‍්‍රතිඵලයක් ලෙස කි‍්‍ර.ව 1794 දී ප‍්‍රංශ සේනා ඕලන්දය ආක‍්‍රමණය කරන ලදී. මෙහිදී ඕලන්ද පාලකයා ලව්වා ප‍්‍රංශයට අවශ්‍ය වුයේ පෙරදිග ලන්දේසි පාලන ප‍්‍රදේශ තමන් වෙත පවරා ගැනීමටය. ඉංග‍්‍රීසින්ද මේ වන විට පසු වුයේ ද මේ අරමුණින් ය.කෙසේ වෙතත් ධෛවයේ සරදමක් සේ ඕලන්යේ පාලකයා වු ස්ටෑඞ් හෝල්ඩර් ඔරේන්ජ්හි v වන විලියම් කුමරු සිය රැකවරණය පතා ඉංගී‍්‍රසින්ගේ මව් රට වු එනම් එංගලන්තයට පළා ගියේය. එහි දී ඔහුව රදවා තබනු ලැබුවේ එංගලන්තයේ කියු මාලිගයේ ය.

* මෙහිදි ඉංග‍්‍රිසින් තුළ ප‍්‍රංශ ජාතිකයන් ලංකාවේ ලන්දෙසි ප‍්‍රදේශ අල්ලා ගනිති යැයි සැක මතු වේ.

* මේ නිසා එංගලන්තයේ රජුගේ ඉල්ලීම පරිදි ඕලන්ද ස්ටැඞ් හෝල්ඩර්වරයා (විලියම්) කියු මාළිගයේ සිටි 1795 පෙබරවාරි 07 වන දින ලංකාවේ එවකට ආණ්ඩුකාරවරයා වු ෆන් එංගල් බෙග් වෙත ලිපිය එවීය. මෙය කියු ලිපිය නම් විය.
එහී සදහන් උවෙ ප්‍රංස හමුදා ව ලංකාවෙ මුහුදු බඩ ප්‍රදෙස අල්ලා ගැනිමට පෙර බ්‍රිතාන්‍ය හමුදාවන්ට එම ප්‍රදෙස වලට ඇතුල් විමට ඉඩලබා දෙන ලෙස
මෙම ලිපියට අනුව ෆන් එංගල් බෙග් ආණඩුකාරවරයා කටයුතු කිරිමට අකමැති විය.

ලංකාවට ඉංග‍්‍රිසින්ගේ පැමිණිම

මෙහිදි ඉන්දියාවට කි‍්‍ර.ව 1600 පැමිණි ඉංග‍්‍රිසි ජාතිකයන් ඉන්දියාවේ නැගෙන හිර බටහිර වෙරළ තුළ වෙළද සමාගම් පිහිටුවා ගනුලැබිණි.
එ අතර,
ක‍්‍රි.ව. 1625 සුරාත්, ට‍්‍රැවන් කොර්, මසුලිපට්ටනම්
කි‍්‍ර.ව. 1639 මදුරාසිය (ප‍්‍රධාන)
ක‍්‍රි.ව. 1661 බොම්බාය
ක‍්‍රි.ව. 1690 කල්කටා

මේ වන විට එනම් ක‍්‍රි.ව 1660 දී පමණ යුරෝපයේ ඉංග‍්‍රිසින් සමග බල අරගලයක නියළුන ප‍්‍රංශ ජාතිකයන් ද ඉන්දියාවට පැමිණ,කි‍්‍ර.ව 1664 දී පමණ වෙළද මධත්‍ස්ථාන පිහිටුවාගනු ලැබිණි.
ඒ අනුව,
කි‍්‍ර.ව 1664  පොන්ඩෙචෙරි (පාණ්ඩෙචෙරි)
                කරිකාල්
                 වන්ද්නගර්
(ප‍්‍ර.පෙ.ඉ.වෙ.ස)පිහිටුවා තිබිණි
ප‍්‍රංශ ජාතිකයින් හට මේ වන විට සිය නැව් නවතා තැබීමට හැකි කදිම ස්ථානයක් ඉන්දියන් සාගරය තුළ හමුවී තිබිණි. ඒ ”මුරුසි” දිවයිනේ ය. එහෙත් බි‍්‍රතාන්‍යයන්ට එවැනි ස්ථානයක් නොවීය.

කෙසේ වෙතත් මේ වන විට නැගෙනහිර ඉන්දිය වෙරළට ද ආසන්නයේ පිහිටි ති‍්‍රකුණාමලය වරාය ලන්දේසීන්ට අයත්ව තිබුණි. මෙහිදි බි‍්‍රතාන්‍යයන්ට ලන්දේසින් විසින් මෙම වරායෙන් ප‍්‍රයෝජන ගැනීමට යම් අවස්ථාව සදහා ඉඩ ලබා දී ඇති බව අනාවරණය වී ඇත. ඓහෙත් එයින් සැම විටම වාසි ලබා ගැනීමට ලන්දේසීන් ඉඩ ලබා දී නැත. මෙහිදී, මෙහි ඇති වටිනාකම තේරුම් ගත් ඉංග‍්‍රිසින් මෙය කෙසේ හෝ තම අධිපත්‍යයට නතු කර ගැනීමට මාන බලමින් සිටින්නට විය. මෙවැනි තත්වයක් තුල යුරෝපයේ ප‍්‍රංශ, ඕලන්ද බල අරගලයේ ප‍්‍රතිථලක් ලෙස 1795-02-07 මෙරට එවු කියු ලිපියට අනුව ලන්දේසි ආණ්ඩුකරු කටයුතු නොකිරිම නිසා 1795 අගෝස්තු මස සිට බි‍්‍රතාන්‍යය, පෙරදිග ඉන්දිය වෙලද සමාගම ලන්දේසි පාලන ප‍්‍රදේශ වලට විරුද්ධව යුද්ධය ප‍්‍රකාශ කරන ලදී.

ලන්දේසී හා ඉංග‍්‍රිසි වෙළද සමාගම් අතර ඇති වු සටන් වලින්,
1795 අගෝස්තු 20 ති‍්‍රකුණාමල
1795 සැප්තැම්බර් 18 මඩකලපුව
1795 සැප්තැම්බර් 27 පේදුරු තුඩුව
1795 සැප්තැම්බර් 28 යාපනය
1795 ඔක්තෝම්බර් 05 මන්නාරම
1795 නොවැම්බර් 13 කල්පිටිය
1796 පෙබරවාරි 03 මීගමුව
1796 පෙබරවාරි 16 කොළඹ (කොටුව)

ලන්දේසි බල කොටු ඉංග‍්‍රිසි හමුදාවන් අතට පත්විය. මෙම සටන් වලදි ලන්දේසි හමුදාව නියෝජනය කළ කර්නල්ඞ් රේමන්ඞ් මිය ගියේය. එසේම මෙම සටනේ දී ඉංග‍්‍රිසි හමුදාවට නායකත්වය ලබාදුන්නේ කර්නල් ස්ටුවර්ඞ්ය.

1796.02.16 වන දින පරාජයටපත් ලන්දේසි ආණ්ඩුකාර ෆන් එංගල්බෙග් එදින උදේ 10.00 ට අත්සන් කළ ගිවසුමකට අනුව සියලූ ලන්දේසි පාලන ප‍්‍රදේශ ඉංග‍්‍රිසි වෙළද සමාගම වෙත පවරණ ලදී.

ඉන්දියාවේ බලය ව්‍යාප්ත කළ ප‍්‍රංශ හා ඉංග‍්‍රිසි ජාතිකයන්ට ශී‍්‍ර ලංකාව වැදගත් වුයේ ඇයි?

ශී‍්‍ර ලංකාව පෙර අපර දිග ණැව් මාර්ගයේ කෙන්ද්‍ර ගතව පිහිටිම.
මෝසම් සුළං වලදී පවා ආරක්ෂිත නැව් නවතා තැබිය හැකි ත‍්‍රිකුණාමලය වැනි වරාය පිහිටා තිබීම.
ඉන්දියාවේ බටහිර හා නැගෙනහිර වෙරළ ලංකාවේ සිට පාලනය කළ හැකි වීම.
කුරුදු, ඇත් දළ, මුතු මැණික්, වැනි වෙළද ද්‍රව්‍ය වලින් ලැබුණු වෙළද වාසි ලබාගත හැකි වීම.

ඉංග‍්‍රිසින්ගේ අවධානය ලංකාව කෙරෙහි යොමු වන විට මෙරට දේශපාලන තත්වය කෙසේද?

පහත රට ප‍්‍රදේශ ලන්දේසීන් පාලනය කළ අතර උඩරට නායක්කර් වංශික රජකු පාලනය කළහ. (කිර්ති ශ‍්‍රී රාජසිංහ, රාජාධිරාජසිංහ)
ලන්දේසීන් ජනතාවගේ අධික බදු අයකිරිම් නිසා ඔවුන් හට විරුද්ධව ජනතාව කැරලි ගැසීම්.
ලන්දේසීන් පළවා හැරීමට උඩරට රජු විටෙක ඉංග‍්‍රිසීන්ගෙන්ද තවත් විටෙක ප‍්‍රංශ ජාතික යන්ගෙන්ද සහය ඉල්ලා සිටීම.

කීර්ති ශී‍්‍ර රාජසිංහ රජ දවස ලංකාවට පැමිණි ප‍්‍රථම ඉංග‍්‍රිසි දුතයා කවුද?

ජෝන් ෆයිබස් (1762)

18 වන ශතවර්ෂයේ අග භාගය වන විට යුරෝපයේ සිදු වු විශේෂ සිදුවීම කුමක්ද?

ප‍්‍රංශ, ඕලන්ද, ඉංග‍්‍රිසි සේනා අතර දරුණු ගැටුම් ඇති විම.
මෙහි අවසන් ප‍්‍රතිඵලය වුයේ ප‍්‍රංශ සේනා 1792 – 1794 අතර කාලයේදි ඕලන්දය ආක‍්‍රමණය කිරිම.
මෙහිදී ඕලන්ද රජු ස්ටාඞ් හොල්ඩර් v වන විලියම් කුමරු දේශපාලන ආරක්‍ෂාව පතා එංගලන්තයට පලා යෑම.
මෙහිදී බ‍්‍රිතාන්‍යය (එංගලන්ත රජු) ඕලන්ද රජු ලවා ලංකාවේ ලන්දේසි පාලන ප‍්‍රදේශ ඉංග‍්‍රිසින් වෙත ලබා දෙන මෙන් ඉල්ලා කියු මාලිගාවේ සිට ලංකාවට ලිපියක් එවීම.

ඉංග‍්‍රිසින් කියු ලිපිය අත්සන් කරනු ලබන්නේ ඇයි.

ප‍්‍රංශ ජාතිකයන් ලන්දේසින්ගේ මව් රට අල්ලා ගත් නිසා ඔවුන්ට අයත් ලන්දේසී පාලන ප‍්‍රදේශ ප‍්‍රංශ ආධිපත්‍යයට යටත් වෙතැයි ඉංග‍්‍රිසින් තුල සැක සංකා ඇති වීම.

කියු ලිපියේ ඇතුළත් වුයේ මොනවා ද?

ඕලන්ද (ලන්දේසි) සතු ප‍්‍රදේශ බ‍්‍රිතාන්‍යයන්ට ලබා දිය යුතුය.
ඕලන්ද ප‍්‍රදේශ වලට ඉංග‍්‍රිසි හමුදාව හමුදාව ඇතුළත් කර ගන්න.

කියු ලිපිය ලැබෙන විට මෙරට උඩරට හා පහතරට පාලකයන් වුයේ කවුද?

උඩරට රාජාධිරාජ රජු
පහතරට ෆන් එංගල් බෙග් ආණ්ඩුකරු
කියු ලිපියට අනුව කටයුතු ලංකාව තුළ සිදු නොවීම නිසා බ‍්‍රිතන්‍ය වෙළද සමාගම තුළින් යුද්ධ කර ලබා ගත් ලන්දේසි ප‍්‍රදේශ මොනවාද?
ත‍්‍රිකුණාමලය, මඩකලපුව, යාපනය, කල්පිටිය, මන්නාරම, කොළඹ.

ලංකාවෙන් සම්පුර්ණයෙන්ම ලන්දේසින් පලවා හැරියේ කවදාද?

1796 පෙබරවාරි 16 වනදා.

ලන්දේසින් සමග සිදු කළ සටන් වල දී සියළු යුද වියදම් දෙනු ලැබුවේ කවුද?

බ‍්‍රිතාන්‍ය පෙරදිග ඉන්දිය වෙළද සමාගම. (බ‍්‍රි.පෙ.ඉ.වෙ.ස)

1796-1948 දක්වා බි‍්‍රතාන්‍යයන්ට ලංකාව යටත් වීම.

1796 - 1798 දක්වා ලංකාවේ වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ වල කි‍්‍රයාත්මක වු පාලනය කුමක් ද?

ඹදුරාසි පාලනයයි.


1795 සිට ලන්දේසින් සමග සිදුකළ සටන් වලදී යුධ වියදම් දරණු ලැබුවේ ඉංග‍්‍රිසි වෙළද සමාගමයි. ඒ නිසා ඉංග‍්‍රිසි ආණ්ඩුව ලංකාවේ වෙරළබඩ ප‍්‍රදේශ පාලනය කිරීමට මදුරාසි ආණ්ඩුකරු ප‍්‍රමුඛ වෙළද සමාගමට පවරණ ලදී. මෙලෙස කි‍්‍රයාත්මක වු පාලනය මදුරාසි පාලනය නම් විය.

මෙහිදි වෙළද සමාගමේ මුලික අරමුණ වුයේ ඉක්මනින් යුද්ධ වියදම් පියවා ගෙන හැකි උපරිම අයුරින් ලාභ ලබා ගැනීමටය. එහෙත් ඔවුනට එලෙස ලාභ ලබන්නට තරම් මෙරට ඔවුන් විසින් ස්ථාපිත කරන ලද කර්මාන්ත මෙහි නොතිබිණි. ඒ නිසා ඔවුන් ලාංකීය ජනතාවගෙන් අසාධාරණ ලෙස බදු අය ගැනීමට කටයුතු කරන ලදී.

1796 මෙරටට හදුන්වා දුන් මදුරාසි පාලනය අසාර්ථක විය. ඒ ඇයි?

ඹුහුදු බඩ ප‍්‍රදේශයේ ඇරඹුණු නව පාලන රටාව දේශිය ප‍්‍රජාවට අවබෝධ නොවීම.
නව නිළධාරි පැලැන්තියක් පැමිණීම.
සිංහල සිරිත් විරිත් නොසලකා හැරීම.
හිංසාකාරීව ආදායම් ලබා ගැනීම.
නව බදු අයකිරීම.

රයිගම් බදු කැරැල්ල

පෘතුගීසී, ලන්දේසී මුහුදු බඩ ප‍්‍රදේශ පාලනය කරන විට පැරණි සිංහල සම්ප‍්‍රදායන් කඩ නොකර පාලන කටයුතු කළ නමුත් ඉංග‍්‍රිසි පාලනයේ විශාල වෙනසක් ඇති කරමින් කච්චේරිය මුල් කරගෙන පාලනය කරන්නට විය. මෙම තත්වය ජනතාවය අසහනකාරී විය. තවද පාලන කටයුතු කරන විට සිංහල නිලධාරීන් ඉවත් කර දමා මලයාර් (මදුරාසි) නිලධාරීන් යොදාගෙන පාලන කටයුතු කරන්නට වීමත් ජනතාවගෙන් නව බදු අයකර ගැනීම ”අවුමිල්දාර්වරු”නම් විදේශිය නිළධාරීන් ගෙන්වා ගනු ලැබිණි. ඔවුනට සිංහල භාෂාව පිළිබදව අවබෝධයක් නොමැතිවීමත්, ඔවුන් සිංහලයන්ට තාඩන පීජඩන කරමින් දරුණු ලෙෂ බදු අය කිරිමත්, නිසාවෙන් වෙළද සමාගම් පාලනය විරුද්ධව සිංහලයන් ප‍්‍රථම වෙඩිමුරය 1796 දෙසැම්බර් මාසයේදී රයිගම් කෝරළය පදනම් කර ගෙන පත්තු කළේය. මෙහිදී සිංහලයන්ගේ ජාතියේ ප‍්‍රතිරාවය නංවාලමින්, වඩාත් ඉදිරියට ආ
සිඤ්ඤේ අප්පු නම් කැරලිනායකයා බි‍්‍රතාන්‍ය වෙළද සමාගම් පාලනයට විරුද්ධව කැරලි ගැසීම ඇරඹීය. මෙහිදී ඉංග‍්‍රිසි හමුදා බල ඇණි ශක්තිමත් කර සිංහල කැරලිකරුවන් අභියසට එවනු ලැබිණි. පුරා වසරක් පමණ කාලයක් මදුරාසි පාලයනයට විරුද්ධව ක‍්‍රියාත්මක වු බදු විරෝධි කැරැල්ල හමාර වුයේ සිඤ්ඤේ අප්පු ඉංග‍්‍රිසි අත්අඩංගුවට පත් වීමෙනි. ඔහුට උදව් කරන්නට තවත් එවැනි බලවේගයක් සිටියේ නම් සමාගම් පාලනයෙන්ම මෙරට තුළ ඉංග‍්‍රිසි පාලනය හමාර කර දමන්ට තිබිණි.

කි‍්‍ර.ව 1797 මෙම කැරැුල්ල ඇති වුයේ ඇයි?

වෙලද සමාගම ලාභ ලභ ලබා ගැනීමේ අරමුණින් වෙරළබඩ දැඩි ප‍්‍රතිපත්තියක් අනුගමනය කරමින් පාලනය ගෙන යෑම.
නව බදු හදුන්වා දීම.
එම බදු එකතු කිරීම, දේශිය නිළධාරීන් වෙනුවට (මලයාර්වරු) අවුමිල්දාර්වරු පත් කිරීම.
එම අවුමිල්දාර්වරු සිංහල සිරිත් විරිත් නොසලකා හරිමින් ජනතාව තාඩන පීඩනවලට ලක් කිරීම.
භාණ්ඩ හා ද්‍රව්‍ය වලින් බදු ගෙවු සිංහලයන්ට මුදලින් බදු ගෙවිමට සිදු වීම
ත්‍ම් නිසා ජනතාව සමාගම් පාලනයෙන් සහනයක් ඉල්ලා සිටියද එය සමාගම් නිලධාරීන් නොසලකා හැරීම.

මදුරාසි පාලනය යටතේ පැනවු නව බදු මොනවද?

පොල් බද්ද
අරක්කු බද්ද
දුම්කොළ බද්ද
රා බද්ද
ලූණු බද්ද
මාළු බද්ද

1797 දී ඇති වු කැරැුල්ල මර්දන කිරීමෙන් පසු එය පිළිබ `ද සොයා බැලීමට පැමිණියේ කවුද?
කර්නල්ද මියුරන් නම් නායකයා ප‍්‍රමුඛ ත‍්‍රි පුද්ගල කණ්ඩායමක් පැමිණීම. මෙහිදී මෙහි මුලිකත්වය ගත් කර්නල් මියුරන් මේ පිළිබ`දව සොයාබලා නව යෝජනා ඉදිරිපත් කරන්නට විය.

මියුරන් කමිටුවේ යෝජනා මොනවාද?

නව බදු අහෝසි කළ යුතුය.
බදු වෙන්දෙසි ක‍්‍රමය අහෝසි කළ යුතුය.
බදු එකතු කිරීමට යළි දේශිය නිළධාරීන්ට පැවරීම.
ලන්දේසී උසාවි ක‍්‍රමය යළි පිහිටු වීම.
බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුවද වෙළ`ද සමාගම සම`ග ඔක්ව පාලන කටයුතු කළ යුතු වීම.

ද්විත්ව පාලනය (1798 - 1802)

මෙලෙස කි‍්‍රයාත්මක වු මදුරාසි පාලනය අසාර්ථක වීම නිසා 1798 - 1802 කාලය තුළදී බි‍්‍රතාන්‍ය වෙළද සමාගම හා බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුව හවුලේ ලංකාවේ වෙරළබඩ පාලනය කරන්නට විය. එබැවින් මෙලෙස කි‍්‍රයාත්මක වු පාලනය ද්විත්ව පාලනය ලෙෂ හැදින්වේ.
මෙහිදි,
වෙළද සමාගම වෙළද කටයුතු ද
බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුව සිවිල් (පරිපාලන) හා යුධ කටයුතු ද පාලනය කරන්නට විය.

ද්විත්ව පාලනය අසාර්ථක වීමට හේතු

බි‍්‍රතාන්‍ය ආණ්ඩුවේ හා වෙළද සමාගම් නිළධාරීන් අතර මතභේද ඇති වීම.
සමාගම් නිළධාරීන් ලාභ ලබා ගැනීමේ අරමුණින්ම කටයුතු කිරීම.
බි‍්‍රතාන්‍ය නිළධාරීන්ගේ අකාර්යක්‍ෂම බව.
ඉංගි‍්‍රසින්ට දේශීය සංස්කෘතිය ගැන අවබෝධයක් නොමැති වීම.